Phân tích Hệ thống Quy chuẩn và Tiêu chuẩn Xây dựng Việt Nam Hiện hành: Tổng QUAN.

Phần 1: Tổng quan Hệ thống Pháp luật Kỹ thuật trong Lĩnh vực Xây dựng tại Việt Nam

Hệ thống pháp luật kỹ thuật trong ngành xây dựng Việt Nam là một cấu trúc phức hợp, đa tầng, có vai trò định hình toàn bộ hoạt động từ quy hoạch, thiết kế, thi công đến nghiệm thu và bảo trì công trình. Để có thể phân tích sâu sắc các vấn đề nội tại, việc hiểu rõ bản chất, lịch sử phát triển và cấu trúc của hệ thống này là yêu cầu tiên quyết. Hệ thống này được cấu thành bởi hai trụ cột chính là Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia (QCVN) và Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN), với vai trò và hiệu lực pháp lý hoàn toàn khác biệt.

1.1. Phân biệt Bản chất Pháp lý: Quy chuẩn (QCVN) và Tiêu chuẩn (TCVN)

Sự khác biệt căn bản nhất giữa quy chuẩn và tiêu chuẩn nằm ở tính chất pháp lý của chúng, được quy định rõ trong Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật năm 2006. Sự phân biệt này quyết định phạm vi, đối tượng và nghĩa vụ tuân thủ của các tổ chức, cá nhân trong ngành xây dựng.

Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia (QCVN)

Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia, ký hiệu là QCVN, là văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng thông tư để quy định các yêu cầu kỹ thuật mang tính bắt buộc áp dụng. Trong lĩnh vực xây dựng, cơ quan ban hành chính là Bộ Xây dựng. Mục tiêu của QCVN không phải là hướng dẫn chi tiết cách thực hiện, mà là thiết lập các mức giới hạn, các yêu cầu tối thiểu phải tuân thủ nhằm đảm bảo các mục tiêu công cộng trọng yếu như: an toàn sinh mạng và sức khỏe con người, an toàn kết cấu, an toàn cháy nổ, bảo vệ môi trường, an ninh quốc gia và các lợi ích xã hội khác.

Nội dung của một QCVN thường tập trung vào các quy định “phải làm” hoặc “không được làm”, thiết lập một hành lang pháp lý an toàn mà mọi dự án xây dựng trong phạm vi điều chỉnh đều phải tuân thủ. Ví dụ, QCVN 06:2022/BXD quy định về giới hạn chịu lửa tối thiểu của cấu kiện chịu lực, hoặc số lượng lối thoát nạn tối thiểu cho một tòa nhà, đây là những yêu cầu không thể thỏa hiệp.

Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN)

Ngược lại với QCVN, Tiêu chuẩn Quốc gia, ký hiệu là TCVN, là các quy định về đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý dùng làm chuẩn, được công bố dưới dạng văn bản để các tổ chức, cá nhân tự nguyện áp dụng trên cơ sở thỏa thuận. Tiêu chuẩn cung cấp các giải pháp, phương pháp, quy trình kỹ thuật đã được công nhận và chuẩn hóa để đạt được một mức chất lượng hoặc hiệu quả nhất định. Chúng đóng vai trò là “sách giáo khoa kỹ thuật”, hướng dẫn “cách làm” để đáp ứng các yêu cầu chung về chất lượng và an toàn.

Một TCVN chỉ trở nên có tính ràng buộc pháp lý trong hai trường hợp:

  1. Khi nó được viện dẫn trực tiếp trong một văn bản quy phạm pháp luật, chẳng hạn như một QCVN. Ví dụ, QCVN 16:2023/BXD về vật liệu xây dựng viện dẫn hàng loạt TCVN về phương pháp thử để đánh giá sự phù hợp của sản phẩm.   

  2. Khi nó được các bên (chủ đầu tư, nhà thầu, tư vấn) thỏa thuận và ghi rõ trong hợp đồng xây dựng là tiêu chuẩn áp dụng cho dự án.

Mối quan hệ biện chứng

Mối quan hệ giữa QCVN và TCVN là mối quan hệ biện chứng giữa “luật chơi” và “cách chơi”. QCVN đặt ra các yêu cầu tối thiểu về an toàn và hiệu năng mà một công trình “phải” đạt được (ví dụ: “kết cấu phải đảm bảo khả năng chịu lực trong suốt thời hạn sử dụng”). Trong khi đó, TCVN cung cấp một hoặc nhiều phương pháp kỹ thuật được công nhận để đạt được yêu cầu đó (ví dụ: TCVN 5574:2018 cung cấp các công thức và quy trình để thiết kế kết cấu bê tông cốt thép đáp ứng yêu cầu chịu lực). Chủ đầu tư và nhà thiết kế có quyền lựa chọn áp dụng TCVN hoặc các tiêu chuẩn quốc tế uy tín khác (như Eurocode, ACI, BS) miễn là chứng minh được rằng giải pháp của họ đáp ứng được yêu cầu bắt buộc của QCVN.

1.2. Lịch sử và Sự phát triển của Hệ thống: Cú chuyển mình sau Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật 2006

Hệ thống quy định kỹ thuật xây dựng của Việt Nam đã trải qua một quá trình chuyển đổi sâu sắc, phản ánh sự thay đổi trong mô hình quản lý kinh tế và hội nhập quốc tế của đất nước. Cột mốc quan trọng nhất chính là sự ra đời của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật năm 2006.

Giai đoạn trước 2007: Hệ thống Tiêu chuẩn ngành Bắt buộc

Trong giai đoạn kinh tế kế hoạch hóa và những năm đầu đổi mới, hệ thống quy định kỹ thuật của Việt Nam chủ yếu dựa trên các Tiêu chuẩn ngành, bao gồm Tiêu chuẩn Xây dựng (TCXD), Tiêu chuẩn Xây dựng Việt Nam (TCXDVN) do Bộ Xây dựng ban hành, và các Tiêu chuẩn ngành khác (TCN) do các bộ chuyên ngành như Giao thông Vận tải, Nông nghiệp ban hành. Hệ thống này có hơn 1.200 tiêu chuẩn, bao trùm hầu hết các lĩnh vực từ khảo sát, thiết kế, vật liệu đến thi công, nghiệm thu.   

Điểm đặc trưng cốt lõi của giai đoạn này là các tiêu chuẩn ngành có hiệu lực áp dụng bắt buộc như luật. Chúng không chỉ đưa ra yêu cầu mà còn quy định chi tiết cả phương pháp thực hiện. Phần lớn các tiêu chuẩn này được biên soạn dựa trên hoặc dịch thuật từ hệ thống tiêu chuẩn của Liên Xô (cũ), vốn có triết lý quản lý nhà nước “cầm tay chỉ việc”, quy định một cách làm thống nhất cho cả nước.   

Giai đoạn sau 2007: Sự ra đời của Hệ thống kép QCVN/TCVN

Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật 2006 đã tạo ra một cuộc cách mạng trong hệ thống pháp luật kỹ thuật. Theo đó, hệ thống tiêu chuẩn ngành bắt buộc cũ bị bãi bỏ. Thay vào đó là một hệ thống kép, phân tách rõ ràng giữa quy định quản lý nhà nước và hướng dẫn kỹ thuật :   

  • Các yêu cầu liên quan đến an toàn, sức khỏe, môi trường và lợi ích công cộng được chắt lọc và “luật hóa” thành các Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia (QCVN), mang tính bắt buộc.

  • Phần còn lại của các tiêu chuẩn ngành cũ, mang tính hướng dẫn kỹ thuật, được chuyển đổi thành Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN), mang tính tự nguyện áp dụng, hoặc bị hủy bỏ nếu đã lạc hậu.

Sự thay đổi này không đơn thuần là sự thay đổi về tên gọi hay ký hiệu, mà là một sự chuyển đổi sâu sắc trong triết lý quản lý nhà nước. Nhà nước không còn quy định một “cách làm” duy nhất cho mọi chủ thể, mà chỉ đặt ra “ngưỡng an toàn” tối thiểu thông qua QCVN. Điều này mở ra sự linh hoạt cho các doanh nghiệp, cho phép họ áp dụng các công nghệ mới, các tiêu chuẩn quốc tế tiên tiến, miễn là đảm bảo tuân thủ các yêu cầu an toàn bắt buộc của quốc gia.

Tuy nhiên, chính sự phân tách này, dù hợp lý về mặt lý thuyết, lại là mầm mống cho những xung đột và bất cập sau này. Quá trình chuyển đổi đã để lại một hệ thống TCVN không đồng bộ, trong đó nhiều tiêu chuẩn nền tảng vẫn mang tư duy kỹ thuật của hệ thống cũ (hệ Liên Xô). Khi các QCVN mới được ban hành dựa trên triết lý của các tiêu chuẩn quốc tế hiện đại (châu Âu, Mỹ), một sự “lệch pha” về kỹ thuật và pháp lý đã xuất hiện. Ví dụ, một QCVN về an toàn cháy có thể yêu cầu thử nghiệm vật liệu theo tiêu chuẩn ISO, trong khi TCVN về vật liệu tương ứng vẫn quy định phương pháp thử theo tiêu chuẩn GOST (tiêu chuẩn của Liên Xô và Nga sau này), tạo ra một khoảng trống và sự lúng túng cho người áp dụng.

1.3. Cấu trúc và Hệ thống phân loại

Để thuận tiện cho việc tra cứu và áp dụng, hệ thống quy chuẩn và tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam được tổ chức và phân loại một cách có hệ thống.

  • Hệ thống TCVN: Được phân loại theo Khung Phân loại Tiêu chuẩn Quốc tế (International Classification for Standards – ICS) do Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) xây dựng. Đây là một hệ thống phân loại theo lĩnh vực, sử dụng mã số để hệ thống hóa. Các lĩnh vực chính liên quan đến xây dựng bao gồm:

    • ICS 91: Vật liệu xây dựng và xây dựng nhà

    • ICS 93: Xây dựng dân dụng. Mỗi lĩnh vực lớn lại được chia thành các nhóm và phân nhóm nhỏ hơn, giúp việc tra cứu tiêu chuẩn cho một sản phẩm hay một công tác cụ thể trở nên dễ dàng.   

  • Hệ thống QCVN: Do được ban hành bởi cơ quan quản lý nhà nước để phục vụ các mục tiêu quản lý cụ thể, hệ thống QCVN của Bộ Xây dựng được phân nhóm theo các lĩnh vực quản lý chính của Bộ, bao gồm:

    • Quy hoạch xây dựng (ví dụ: QCVN 01)

    • Công trình hạ tầng kỹ thuật (ví dụ: Bộ QCVN 07)

    • Nhà ở và công trình công cộng (ví dụ: QCVN 04, QCVN 05)

    • An toàn trong xây dựng (ví dụ: QCVN 06, QCVN 18)

    • Sản phẩm, hàng hóa vật liệu xây dựng (ví dụ: QCVN 16).   

Cấu trúc này giúp các chủ thể trong ngành xây dựng có thể nhanh chóng xác định các văn bản pháp lý bắt buộc liên quan trực tiếp đến phạm vi hoạt động của mình.

Phần 2: Danh mục và Tóm tắt các Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia (QCVN) Trọng yếu có Hiệu lực

Hệ thống Quy chuẩn Kỹ thuật Quốc gia (QCVN) do Bộ Xây dựng ban hành là khung pháp lý bắt buộc, định hình các yêu cầu tối thiểu về an toàn, quy hoạch và chất lượng cho mọi hoạt động xây dựng. Việc nắm vững danh mục và nội dung cốt lõi của các QCVN này là yêu cầu cơ bản đối với mọi tổ chức và cá nhân tham gia vào ngành. Dưới đây là tổng hợp các nhóm QCVN trọng yếu đang có hiệu lực, được phân loại theo lĩnh vực quản lý.

2.1. Nhóm Quy chuẩn về Quy hoạch và Điều kiện Tự nhiên

Nhóm quy chuẩn này đặt ra các yêu cầu nền tảng cho việc lập, thẩm định và phê duyệt các đồ án quy hoạch, cũng như việc sử dụng các dữ liệu đầu vào cho thiết kế.

  • QCVN 01:2021/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Quy hoạch xây dựng: Đây là quy chuẩn xương sống, quy định các chỉ tiêu kinh tế – kỹ thuật bắt buộc trong quy hoạch xây dựng vùng, quy hoạch đô thị và nông thôn, bao gồm các yêu cầu về sử dụng đất, hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật. 

  • QCVN 02:2022/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Số liệu điều kiện tự nhiên dùng trong xây dựng: Quy chuẩn này quy định các yêu cầu về việc sử dụng và xử lý các số liệu khí hậu, thủy văn, địa chất… làm cơ sở cho công tác thiết kế xây dựng, đảm bảo công trình thích ứng với điều kiện địa phương.

  • QCVN 03:2022/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Phân cấp công trình phục vụ thiết kế xây dựng: Quy định các nguyên tắc để phân loại và phân cấp công trình (dựa trên quy mô, tầm quan trọng, thời hạn sử dụng, cấp hậu quả) làm cơ sở cho việc áp dụng các yêu cầu kỹ thuật tương ứng trong thiết kế. 

2.2. Nhóm Quy chuẩn về An toàn Công trình

Đây là nhóm quy chuẩn có tác động lớn nhất đến thiết kế và chi phí đầu tư, tập trung vào việc bảo vệ an toàn sinh mạng, sức khỏe và tài sản.

  • QCVN 06:2022/BXD và Sửa đổi 1:2023 QCVN 06:2022/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về An toàn cháy cho nhà và công trình: Là quy chuẩn phức tạp và có nhiều biến động nhất, quy định các yêu cầu nghiêm ngặt về giải pháp ngăn chặn cháy lan, lối thoát nạn, giới hạn chịu lửa của vật liệu và kết cấu, hệ thống PCCC, cấp nước chữa cháy. Các sửa đổi liên tục của quy chuẩn này phản ánh nỗ lực của cơ quan quản lý trong việc ứng phó với các thách thức về an toàn cháy trong thực tế. 

  • QCXDVN 05:2008/BXD – Quy chuẩn xây dựng Việt Nam nhà ở và công trình công cộng – An toàn sinh mạng và sức khỏe: Quy định các yêu cầu về chiếu sáng, thông gió, chống ồn, vệ sinh và các yếu tố khác nhằm đảm bảo điều kiện sống và làm việc an toàn, lành mạnh. 

  • QCVN 18:2021/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về An toàn trong thi công xây dựng: Quy định các yêu cầu bắt buộc về quản lý an toàn lao động trên công trường, từ việc tổ chức mặt bằng, sử dụng máy móc thiết bị, đến các công tác thi công trên cao, dưới lòng đất.   

2.3. Nhóm Quy chuẩn về Nhà ở và Công trình Công cộng

Nhóm này quy định các yêu cầu kỹ thuật chuyên biệt cho các loại hình công trình dân dụng phổ biến.

  • QCVN 04:2021/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Nhà chung cư: Đặt ra các yêu cầu tối thiểu về quy hoạch, kiến trúc, hệ thống kỹ thuật, an toàn cháy và quản lý vận hành đối với nhà chung cư và nhà chung cư hỗn hợp.

  • QCVN 10:2014/BXD (sẽ được thay thế bởi QCVN 10:2024/BXD) – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Xây dựng công trình đảm bảo người khuyết tật tiếp cận sử dụng: Quy định các yêu cầu về thiết kế đường dốc, thang máy, khu vệ sinh, biển báo… để đảm bảo người khuyết tật và người gặp khó khăn khi vận động có thể tiếp cận và sử dụng công trình một cách bình đẳng.

  • QCVN 13:2018/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Gara ô tô: Quy định các yêu cầu về an toàn cháy, thông gió, chiếu sáng và các giải pháp kỹ thuật khác cho gara ô tô ngầm và nổi.

  • QCVN 09:2017/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Các công trình xây dựng sử dụng năng lượng hiệu quả: Đặt ra các yêu cầu tối thiểu về lớp vỏ công trình, hệ thống chiếu sáng, điều hòa không khí và thông gió nhằm giảm mức tiêu thụ năng lượng.   

2.4. Nhóm Quy chuẩn về Hạ tầng Kỹ thuật

Nhóm này quy định các yêu cầu kỹ thuật cho hệ thống hạ tầng thiết yếu của đô thị và khu dân cư.

  • Bộ QCVN 07:2023/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật: Được ban hành theo Thông tư số 15/2023/TT-BXD và có hiệu lực từ ngày 01/07/2024, thay thế cho QCVN 07:2016/BXD. Bộ quy chuẩn này được chia thành nhiều phần riêng biệt, quy định chi tiết cho từng chuyên ngành hạ tầng như:

    • QCVN 07-1: Công trình cấp nước

    • QCVN 07-2: Công trình thoát nước

    • QCVN 07-4: Công trình giao thông đô thị

    • QCVN 07-5: Công trình cấp điện

    • Và các phần khác về cấp xăng dầu, viễn thông, quản lý chất thải rắn….  

2.5. Nhóm Quy chuẩn về Vật liệu và Sản phẩm Xây dựng

Nhóm này quản lý chất lượng của các sản phẩm, hàng hóa vật liệu xây dựng trước khi được đưa ra thị trường và sử dụng trong công trình.

  • QCVN 16:2023/BXD – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Sản phẩm, hàng hóa vật liệu xây dựng: Quy định danh mục các sản phẩm, hàng hóa vật liệu xây dựng phải được chứng nhận hợp quy và công bố hợp quy dựa trên các tiêu chuẩn kỹ thuật tương ứng, nhằm kiểm soát chất lượng và đảm bảo an toàn cho công trình.   

Hệ thống QCVN, đặc biệt là các quy chuẩn liên quan đến an toàn như QCVN 06 và hạ tầng như QCVN 07, thể hiện một đặc tính “động” và có phần “phản ứng”. Chúng được cập nhật và sửa đổi với tần suất khá dày, thường là để đáp ứng các yêu cầu mới từ thực tiễn hoặc để khắc phục các bất cập sau những sự cố lớn, chẳng hạn như các vụ cháy nghiêm trọng. Lịch sử ban hành của QCVN 06 với các phiên bản 2010, 2020, 2021, 2022 và Sửa đổi 1:2023 là một minh chứng rõ nét. Mặc dù việc cập nhật là cần thiết để hệ thống pháp luật theo kịp cuộc sống, sự thay đổi liên tục này cũng tạo ra một môi trường pháp lý thiếu ổn định. Điều này đặt ra rủi ro không nhỏ cho các dự án có vòng đời dài. Một dự án được thẩm duyệt thiết kế theo quy chuẩn cũ có thể đối mặt với những yêu cầu hoàn toàn mới khi thi công và nghiệm thu, dẫn đến nguy cơ phải điều chỉnh thiết kế, phát sinh chi phí và thậm chí là các tranh chấp pháp lý phức tạp.   

Để cung cấp một công cụ tra cứu nhanh chóng và chính xác, bảng dưới đây tổng hợp các QCVN xây dựng chính yếu và tình trạng hiệu lực của chúng.

Bảng 1.Danh mục các QCVN Xây dựng Chính yếu và Tình trạng Hiệu lực

Bảng1 Danh Mục Quy chuẩn còn hiệu lực tiêu chuẩn

 

Phần 3: Tổng hợp các Nhóm Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) được Áp dụng Phổ biến

Trong khi các QCVN đặt ra các yêu cầu bắt buộc, hệ thống Tiêu chuẩn Quốc gia (TCVN) lại cung cấp các giải pháp kỹ thuật, quy trình và phương pháp được chuẩn hóa để hiện thực hóa các yêu cầu đó. Đây là bộ công cụ kỹ thuật nền tảng, được áp dụng rộng rãi trong ngành trên cơ sở tự nguyện hoặc thỏa thuận. Hệ thống TCVN hiện hành là một tập hợp lớn và đa dạng, phản ánh lịch sử phát triển lâu dài của ngành xây dựng Việt Nam.

3.1. Nhóm Tiêu chuẩn về Thiết kế Kết cấu

Đây là nhóm tiêu chuẩn cốt lõi, được sử dụng hàng ngày bởi các kỹ sư thiết kế để tính toán, đảm bảo sự ổn định, bền vững và an toàn cho kết cấu công trình.

  • TCVN 2737:2023 – Tải trọng và tác động: Tiêu chuẩn nền tảng quy định các giá trị tải trọng (tĩnh tải, hoạt tải, tải trọng gió, tải trọng động đất) dùng để tính toán thiết kế kết cấu.

  • TCVN 5574:2018 – Kết cấu bê tông và bê tông cốt thép – Tiêu chuẩn thiết kế: Là tiêu chuẩn quan trọng nhất cho việc thiết kế các cấu kiện bê tông cốt thép, từ dầm, sàn, cột đến móng.

  • TCVN 5575:2012 – Kết cấu thép – Tiêu chuẩn thiết kế: Quy định các nguyên tắc và công thức tính toán cho việc thiết kế các kết cấu thép, bao gồm cả liên kết hàn và bu lông. 

  • TCVN 9362:2012 – Tiêu chuẩn thiết kế nền nhà và công trình: Hướng dẫn các phương pháp tính toán và thiết kế nền móng công trình trên các loại đất khác nhau.

  • TCVN 10304:2014 – Móng cọc – Tiêu chuẩn thiết kế: Tiêu chuẩn chuyên sâu về thiết kế các loại móng cọc, một giải pháp nền móng cực kỳ phổ biến tại Việt Nam. 

3.2. Nhóm Tiêu chuẩn về Vật liệu Xây dựng

Nhóm tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu kỹ thuật, phân loại và phương pháp thử cho các loại vật liệu xây dựng cơ bản, làm cơ sở cho việc kiểm soát chất lượng vật liệu đầu vào.

  • Các TCVN về xi măng: Bao gồm TCVN 2682:2020 (Xi măng poóc lăng), TCVN 6260:2020 (Xi măng poóc lăng hỗn hợp), quy định các chỉ tiêu cơ lý, hóa học và yêu cầu kỹ thuật cho xi măng.

  • Các TCVN về thép cốt bê tông: Bộ TCVN 1651:2018 quy định yêu cầu kỹ thuật cho thép thanh tròn trơn, thép thanh vằn và lưới thép hàn.

  • Các TCVN về cốt liệu: TCVN 7570:2006 quy định các yêu cầu kỹ thuật cho cát, sỏi, đá dăm dùng trong bê tông và vữa.

  • Các TCVN về gạch, ngói: Bao gồm TCVN 1451:1998 (Gạch đặc đất sét nung), TCVN 1450:2009 (Gạch rỗng đất sét nung), quy định về kích thước, cường độ, độ hút nước.   

3.3. Nhóm Tiêu chuẩn về Thi công và Nghiệm thu

Nhóm này cung cấp các quy phạm, quy trình chuẩn cho các công tác thi công chính và làm cơ sở pháp lý cho việc nghiệm thu chất lượng công trình.

  • TCVN 4055:2012 – Tổ chức thi công: Đưa ra các nguyên tắc chung về việc lập thiết kế tổ chức xây dựng và tổ chức thi công trên công trường.

  • TCVN 4453:1995 – Kết cấu bê tông và bê tông cốt thép toàn khối – Quy phạm thi công và nghiệm thu: Một tiêu chuẩn kinh điển, quy định chi tiết các yêu cầu kỹ thuật cho công tác ván khuôn, cốt thép, đổ và bảo dưỡng bê tông, cũng như các quy tắc nghiệm thu.

  • TCVN 9394:2012 – Đóng và ép cọc – Thi công và nghiệm thu: Quy định quy trình kỹ thuật và các tiêu chí nghiệm thu cho công tác thi công cọc đóng và cọc ép. 

     

  • TCVN 9395:2012 – Cọc khoan nhồi – Thi công và nghiệm thu: Tiêu chuẩn chuyên ngành cho công tác thi công và kiểm tra chất lượng cọc khoan nhồi.   

3.4. Vai trò của các Tiêu chuẩn cũ (TCXD, TCXDVN)

Một đặc điểm phức tạp của hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam là sự tồn tại của một “vùng xám” pháp lý liên quan đến các tiêu chuẩn ngành cũ (TCXD, TCXDVN). Về mặt pháp lý, sau khi Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật 2006 có hiệu lực, các tiêu chuẩn này đã phải được chuyển đổi thành TCVN hoặc QCVN, hoặc bị hủy bỏ. Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều tiêu chuẩn cũ vẫn tiếp tục được viện dẫn và sử dụng, đặc biệt là các tiêu chuẩn thi công và nghiệm thu như TCXDVN 239:2006 (Bê tông nặng – Chỉ dẫn đánh giá cường độ trên kết cấu công trình). Nguyên nhân là do thói quen của các kỹ sư lâu năm, do chúng được trích dẫn trong các giáo trình cũ, hoặc quan trọng hơn, là do chưa có TCVN mới thay thế một cách đầy đủ và toàn diện. Sự tồn tại này, dù có lý do thực tiễn, vẫn tiềm ẩn rủi ro pháp lý khi có tranh chấp xảy ra.  

Sự tồn tại song song của các tiêu chuẩn cũ và mới này làm nổi bật một vấn đề sâu sắc hơn: hệ thống TCVN hiện hành là một sự chắp vá giữa các di sản kỹ thuật khác nhau. Nhiều tiêu chuẩn nền tảng về kết cấu như TCVN 5574 có nguồn gốc sâu xa từ hệ thống tiêu chuẩn SNiP của Liên Xô, vốn có các triết lý và phương pháp tính toán riêng. Trong khi đó, các QCVN mới, đặc biệt là các quy chuẩn về an toàn và hiệu quả năng lượng như QCVN 06 và QCVN 09, lại tham khảo rất nhiều từ các quy chuẩn hiện đại của Mỹ (IBC) và châu Âu (EN). 

Sự không đồng bộ này tạo ra một nguy cơ “lệch pha” hệ thống. Một kỹ sư thiết kế kết cấu tuân thủ nghiêm ngặt TCVN 5574 (hệ Liên Xô) có thể sẽ gặp phải những mâu thuẫn và khó khăn khi phải đáp ứng các yêu cầu về giới hạn chịu lửa trong QCVN 06, vốn dựa trên hệ thống phân loại và thử nghiệm của châu Âu/Mỹ. Các giả định về ứng xử của vật liệu ở nhiệt độ cao, cách tính toán khả năng chịu lực của cấu kiện sau một khoảng thời gian cháy… có thể hoàn toàn khác biệt giữa hai hệ thống. Rủi ro này không chỉ là vấn đề thuần túy kỹ thuật mà còn là một vấn đề pháp lý nghiêm trọng. Một thiết kế dù tuân thủ TCVN nhưng không đáp ứng được yêu cầu của QCVN sẽ bị coi là vi phạm pháp luật. Điều này đặt một gánh nặng rất lớn lên vai người thiết kế, buộc họ phải có kiến thức sâu rộng để tự “hài hòa hóa” các hệ thống tiêu chuẩn khác nhau, một công việc đòi hỏi chuyên môn rất cao và tiềm ẩn nhiều rủi ro về trách nhiệm.

Phần 4: Phân tích Chuyên sâu về các Vấn đề Chồng chéo, Mâu thuẫn và Bất cập

Hệ thống quy chuẩn và tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam, mặc dù đã có những bước phát triển quan trọng, vẫn tồn tại nhiều điểm chồng chéo, mâu thuẫn và bất cập. Những vấn đề này không chỉ gây khó khăn về mặt kỹ thuật cho các đơn vị tư vấn, nhà thầu mà còn tạo ra rủi ro pháp lý, làm tăng chi phí và kéo dài tiến độ dự án. Việc nhận diện và phân tích sâu các vấn đề này là cực kỳ cần thiết để có những giải pháp hoàn thiện hệ thống.

4.1. Mâu thuẫn giữa các Quy chuẩn (QCVN vs. QCVN)

Sự chồng chéo và thiếu thống nhất ngay trong chính hệ thống văn bản bắt buộc (QCVN) là một trong những vấn đề gây nhiều lúng túng nhất. Do các QCVN được soạn thảo bởi các đơn vị khác nhau, vào các thời điểm khác nhau và cho các mục đích quản lý khác nhau, sự phối hợp và rà soát để đảm bảo tính nhất quán đôi khi chưa được thực hiện triệt để.

Một ví dụ điển hình được ghi nhận từ thực tiễn áp dụng là sự không thống nhất về các chỉ tiêu hạ tầng kỹ thuật giữa các quy chuẩn cũ. Cụ thể, đã có sự vênh nhau giữa chỉ tiêu cấp nước và điện chiếu sáng được quy định trong QCVN 01:2008/BXD (Quy hoạch xây dựng) và QCVN 07:2010/BXD (Các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị). Mặc dù các phiên bản mới hơn của các quy chuẩn này đã được ban hành (QCVN 01:2021/BXD và Bộ QCVN 07:2023/BXD) với nỗ lực cải thiện sự đồng bộ, vấn đề này cho thấy một lỗ hổng trong quy trình soạn thảo và rà soát.   

Một trường hợp chồng chéo khác là việc quy định về độ rọi chiếu sáng nơi làm việc. Yêu cầu này xuất hiện trong cả QCVN 09:2017/BXD (Các công trình xây dựng sử dụng năng lượng hiệu quả) và QCVN 02:2022/BXD (Số liệu điều kiện tự nhiên dùng trong xây dựng). Điều này tạo ra tình huống khó xử cho các nhà thiết kế và cơ quan thẩm định khi không rõ phải tuân thủ theo quy chuẩn nào, hoặc nếu có sự khác biệt giữa hai quy chuẩn thì áp dụng quy định nào là đúng pháp luật. 

4.2. Xung đột giữa Quy chuẩn (bắt buộc) và Tiêu chuẩn (tự nguyện) (QCVN vs. TCVN)

Đây là dạng mâu thuẫn phổ biến và phức tạp hơn, xuất phát từ sự “lệch pha” giữa hệ thống quy chuẩn mới và hệ thống tiêu chuẩn cũ như đã phân tích. Khi một QCVN mới được ban hành với các yêu cầu kỹ thuật dựa trên các tiêu chuẩn quốc tế hiện đại, nó có thể xung đột trực tiếp với các phương pháp và quy định trong các TCVN cũ vẫn đang được áp dụng rộng rãi.

Một ví dụ kinh điển là mâu thuẫn trong cách tính toán chiều rộng lối thoát nạn. QCVN 06:2010/BXD (phiên bản cũ của quy chuẩn an toàn cháy) đưa ra quy định về chiều rộng thoát nạn dựa trên số người thoát nạn qua một cửa cụ thể. Trong khi đó, các tiêu chuẩn thiết kế chuyên ngành đã tồn tại từ lâu như TCVN 2622:1995 (Phòng cháy, chống cháy cho nhà và công trình – Yêu cầu thiết kế) hay TCVN 6161:1996 (Phòng cháy chữa cháy – Chợ và trung tâm thương mại – Yêu cầu thiết kế) lại quy định tính toán dựa trên tổng chiều rộng của tất cả các cửa thoát nạn cho tổng số người cần thoát. Hai cách tiếp cận này có thể dẫn đến kết quả thiết kế hoàn toàn khác nhau, tạo ra sự không hợp lý và gây tranh cãi trong quá trình thẩm duyệt thiết kế PCCC. 

4.3. Bất cập Nội tại trong các Quy chuẩn Trọng yếu (Nghiên cứu tình huống)

Ngoài các mâu thuẫn giữa các văn bản, nhiều bất cập còn nằm ngay trong nội dung của từng quy chuẩn, đặc biệt là các quy chuẩn có phạm vi ảnh hưởng rộng và yêu cầu kỹ thuật phức tạp.

4.3.1. Nghiên cứu tình huống 1: QCVN 06 về An toàn cháy – “Điểm nóng” của ngành Xây dựng

QCVN 06 về An toàn cháy cho nhà và công trình, đặc biệt là phiên bản QCVN 06:2022/BXD và Sửa đổi 1:2023, đã trở thành tâm điểm của những vướng mắc trong ngành xây dựng suốt thời gian qua. Mặc dù mục tiêu nâng cao an toàn cháy là hoàn toàn chính đáng, nhiều quy định trong đó được cho là quá cứng nhắc, thiếu tính khả thi và chưa phù hợp với thực tiễn Việt Nam, gây ra những tác động tiêu cực nặng nề.

  • Các yêu cầu kỹ thuật gây tranh cãi: Nhiều doanh nghiệp và chủ đầu tư đã gặp phải khó khăn cực lớn với các yêu cầu như:

    • Vật liệu chống cháy: Quy định bắt buộc sử dụng sơn chống cháy cho kết cấu thép, nhưng việc tìm kiếm sản phẩm được kiểm định và chứng nhận hợp quy theo đúng tiêu chuẩn là một thách thức lớn. Tình trạng thiếu các đơn vị kiểm định đủ năng lực, thiếu hướng dẫn cụ thể đã khiến nhiều công trình thi công xong nhưng không thể nghiệm thu, dẫn đến tê liệt hoạt động.   

    • Giới hạn chịu lửa của kết cấu: Các yêu cầu về giới hạn chịu lửa (REI) được nâng lên cao, đòi hỏi các giải pháp kết cấu tốn kém hơn mà đôi khi không cần thiết cho mọi loại công trình.

    • Đường giao thông và cấp nước chữa cháy: Yêu cầu về đường cho xe chữa cháy tiếp cận và đặc biệt là yêu cầu về bể chứa nước chữa cháy với dung tích lớn (lên tới hàng trăm mét khối) là một bài toán bất khả thi đối với các công trình cải tạo trong khu đô thị hiện hữu, nơi không có đủ quỹ đất. 

  • Tính khả thi đối với công trình hiện hữu: Bất cập lớn nhất của QCVN 06 là việc áp đặt các tiêu chuẩn của công trình xây mới cho các công trình hiện hữu, đang hoạt động hoặc đang trong quá trình cải tạo. Hàng nghìn công trình trên cả nước, từ nhà xưởng sản xuất, kho hàng đến các cơ sở kinh doanh dịch vụ, đã bị đình trệ hoạt động do không thể đáp ứng các yêu cầu mới để được nghiệm thu PCCC. Việc này không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng và môi trường đầu tư. 

Những vướng mắc liên quan đến QCVN 06 đã vượt ra ngoài phạm vi vấn đề kỹ thuật đơn thuần, trở thành một rào cản kinh tế – xã hội nghiêm trọng. Có thể thấy một vòng xoáy bất cập đang diễn ra. Bắt đầu từ một quy định an toàn hợp lý về mặt lý thuyết, ví dụ như yêu cầu về sơn chống cháy. Tuy nhiên, quy định này được ban hành mà không đi kèm với một sự đánh giá toàn diện về năng lực đáp ứng của hệ sinh thái hỗ trợ trong nước. Thực tế cho thấy thị trường Việt Nam thiếu hụt nghiêm trọng các đơn vị có đủ năng lực kiểm định và chứng nhận loại sơn này theo đúng tiêu chuẩn quốc tế mà quy chuẩn viện dẫn. Năng lực của các đơn vị tư vấn thiết kế và thi công PCCC cũng là một vấn đề lớn, nhiều đơn vị không đủ chuyên môn để thực hiện đúng yêu cầu. Kết quả là, doanh nghiệp dù đã bỏ chi phí thi công nhưng không thể có được giấy chứng nhận kiểm định cần thiết, dẫn đến việc không thể hoàn tất thủ tục nghiệm thu PCCC cho toàn bộ công trình. Một công trình không được nghiệm thu PCCC đồng nghĩa với việc không được phép đưa vào sử dụng, gây đình trệ sản xuất và thiệt hại kinh tế nặng nề. Như vậy, một quy định an toàn, khi được triển khai một cách thiếu đồng bộ với thực tiễn, đã vô tình trở thành một công cụ cản trở sự phát triển. Vấn đề cốt lõi không nằm ở mục tiêu của quy định, mà ở phương thức triển khai và sự thiếu kết nối với thực tiễn kinh tế – kỹ thuật.

4.3.2. Nghiên cứu tình huống 2: QCVN 01 về Quy hoạch Xây dựng – Sự cứng nhắc trong một bối cảnh đa dạng

QCVN 01:2021/BXD, dù đã có nhiều cải tiến, vẫn bộc lộ những hạn chế cố hữu của một quy chuẩn quốc gia mang tính áp đặt “một kích cỡ cho tất cả”.

  • Thiếu linh hoạt và tính đặc thù vùng miền: Quy chuẩn đưa ra một bộ chỉ tiêu quy hoạch chung (về mật độ xây dựng, tầng cao, đất cây xanh, công trình công cộng…) cho cả nước. Tuy nhiên, việc áp dụng cứng nhắc các chỉ tiêu này cho các vùng miền có điều kiện tự nhiên, văn hóa, kinh tế – xã hội hoàn toàn khác biệt (như vùng núi phía Bắc, duyên hải miền Trung hay đồng bằng sông Cửu Long) là không phù hợp và thiếu thực tế.

  • Khoảng trống trong quy định cho các mô hình mới: Sự phát triển kinh tế – xã hội đã làm nảy sinh nhiều mô hình phát triển đô thị mới mà quy chuẩn chưa theo kịp. Ví dụ, mô hình khu công nghiệp kết hợp đô thị, dịch vụ đang rất phổ biến, nhưng QCVN 01 vẫn chủ yếu quy định các chỉ tiêu cho khu công nghiệp riêng lẻ, thiếu các quy định cụ thể cho khu nhà ở, dịch vụ đi kèm. Tương tự, quy chuẩn cũng chưa có các quy định kỹ thuật hạ tầng tối thiểu cho các khu vực đô thị cũ, khu vực cải tạo chỉnh trang, gây nhiều lúng túng cho các địa phương trong công tác quản lý. 

Việc QCVN 01 áp đặt các chỉ tiêu quy hoạch một cách đồng nhất trên toàn quốc đang tạo ra những đồ án quy hoạch thiếu tính khả thi và có nguy cơ kìm hãm sự phát triển mang tính đặc thù của các địa phương. Một chỉ tiêu về đất cây xanh công cộng có thể rất lý tưởng cho một khu đô thị mới ở đồng bằng, nhưng lại là một yêu cầu bất khả thi đối với việc cải tạo một khu phố cổ chật chội ở Hà Nội hay quy hoạch một thị trấn vùng cao nơi quỹ đất là tài nguyên cực kỳ khan hiếm. Điều này cho thấy một nhu cầu cấp thiết về việc phân cấp quản lý và trao quyền cho các địa phương xây dựng các Quy chuẩn địa phương (QCĐP) để cụ thể hóa các yêu cầu cho phù hợp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các địa phương đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc ban hành QCĐP của riêng mình, đến nay mới chỉ có Hà Nội ban hành được một QCĐP. Sự cứng nhắc của quy chuẩn quốc gia, kết hợp với sự bế tắc trong việc ban hành quy chuẩn địa phương, đã đẩy các nhà quản lý và quy hoạch ở địa phương vào một tình thế tiến thoái lưỡng nan: hoặc phải “lách luật” để phù hợp thực tế, hoặc phải phê duyệt những đồ án quy hoạch thiếu tính khả thi, ảnh hưởng tiêu cực và lâu dài đến sự phát triển bền vững của đô thị. 

4.4. Bất cập trong Quy trình Xây dựng và Ban hành Văn bản

Nguồn gốc của nhiều bất cập nêu trên xuất phát từ chính quy trình soạn thảo, thẩm định và ban hành các QCVN.

  • Thiếu sự tham gia thực chất của các bên liên quan: Các chuyên gia đã chỉ ra rằng quá trình dự thảo QCVN thường thiếu sự tham gia trực tiếp và thực chất của các cơ quan quản lý địa phương (những người sẽ thực thi quy chuẩn) và các đối tượng chịu tác động chính như doanh nghiệp, các hiệp hội ngành nghề. Hội đồng khoa học công nghệ cấp Bộ thẩm định dự thảo thường thiếu vắng đại diện của các tổ chức này. Việc lấy ý kiến chủ yếu qua hình thức công văn tới các cơ quan nhà nước khác thường không hiệu quả, dẫn đến các quy định khi ban hành có thể xa rời thực tế và thiếu tính khả thi.

  • Việc kế thừa tiêu chuẩn nước ngoài thiếu kiểm chứng: Nhiều nội dung trong các QCVN được tham khảo từ quy chuẩn của các nước phát triển như Mỹ, Anh, hoặc các tiêu chuẩn quốc tế. Mặc dù việc học hỏi kinh nghiệm quốc tế là cần thiết, nhưng quá trình này đôi khi được thực hiện một cách cơ học, thiếu các nghiên cứu, thử nghiệm và đánh giá đầy đủ về tính khả thi, sự phù hợp với điều kiện khí hậu, công nghệ, vật liệu và năng lực quản lý của Việt Nam. Điều này có thể dẫn đến việc áp đặt các yêu cầu kỹ thuật quá cao hoặc không phù hợp, gây lãng phí và khó khăn trong áp dụng.

     

Để hệ thống hóa các vấn đề đã phân tích, bảng dưới đây tổng hợp một số điểm chồng chéo và mâu thuẫn điển hình trong hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam.

Bảng 2: Bảng tổng hợp các điểm chồng chéo và mâu thuẫn điển hình

Bảng 2. Tiêu Chuẩn Quy chuẩn Tổng hợp mâu thuẫn điển

Phần 5: Đánh giá Tác động và Khuyến nghị

Những chồng chéo, mâu thuẫn và bất cập trong hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng đã và đang tạo ra những tác động sâu rộng, ảnh hưởng tiêu cực đến toàn bộ chuỗi giá trị của ngành xây dựng, từ khâu hoạch định chính sách, lập quy hoạch, đầu tư, thiết kế, thi công cho đến quản lý vận hành. Việc nhận diện rõ các tác động này và đề ra các giải pháp khắc phục là yêu cầu cấp bách để tạo ra một môi trường pháp lý kỹ thuật minh bạch, ổn định và thúc đẩy sự phát triển bền vững.

5.1. Tác động của các Bất cập đến Hoạt động Đầu tư Xây dựng

Hệ quả của một hệ thống pháp luật kỹ thuật thiếu đồng bộ và còn nhiều bất cập là rất rõ ràng và đa chiều:

  • Gia tăng rủi ro pháp lý: Sự mâu thuẫn giữa các quy định tạo ra một môi trường pháp lý không chắc chắn. Các doanh nghiệp luôn phải đối mặt với nguy cơ bị cơ quan quản lý diễn giải các quy định theo hướng bất lợi, dẫn đến việc thiết kế bị yêu cầu chỉnh sửa, công trình không được nghiệm thu, hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính.

  • Tăng chi phí đầu tư bất hợp lý: Để đối phó với các yêu cầu kỹ thuật cứng nhắc hoặc không phù hợp, các chủ đầu tư buộc phải lựa chọn các giải pháp kỹ thuật, vật liệu đắt đỏ hơn mức cần thiết. Chi phí cũng tăng lên do phải thuê các đơn vị tư vấn chuyên sâu để xử lý các vướng mắc pháp lý và kỹ thuật, hoặc chi phí khắc phục khi công trình không được nghiệm thu.

  • Kéo dài tiến độ dự án: Quá trình xin thẩm duyệt thiết kế, đặc biệt là thẩm duyệt PCCC, bị kéo dài do những tranh cãi và yêu cầu bổ sung, chỉnh sửa liên quan đến việc áp dụng quy chuẩn. Việc công trình không thể nghiệm thu để đưa vào sử dụng gây ra sự đình trệ, làm lỡ các cơ hội kinh doanh và gây thiệt hại tài chính nặng nề cho chủ đầu tư.

  • Kìm hãm đổi mới và sáng tạo: Một hệ thống quy định quá cứng nhắc và thiếu linh hoạt sẽ làm nản lòng các nhà thiết kế và chủ đầu tư muốn áp dụng các công nghệ, vật liệu và giải pháp kiến trúc mới, tiên tiến. Thay vì khuyến khích sự sáng tạo, hệ thống lại buộc họ phải tuân theo những lối mòn an toàn nhưng có thể đã lạc hậu.

5.2. Lộ trình Hoàn thiện Hệ thống của Cơ quan Quản lý

Cần ghi nhận rằng các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là Bộ Xây dựng, đã nhận diện được những bất cập này và đang có những bước đi tích cực để hoàn thiện hệ thống. Một trong những động thái quan trọng là việc triển khai “Đề án hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng”. Theo đó, một trong những nhiệm vụ trọng tâm là rà soát và lập quy hoạch lại toàn bộ hệ thống, với mục tiêu rút gọn 29 quy chuẩn xây dựng hiện hành xuống còn khoảng 13 quy chuẩn cốt lõi. Việc này nhằm loại bỏ các nội dung trùng lặp, chồng chéo, và phân định rõ hơn phạm vi quản lý giữa các Bộ, ngành. Đây là một tín hiệu tích cực, cho thấy quyết tâm giải quyết các vấn đề từ gốc rễ.

5.3. Khuyến nghị cho Cơ quan Quản lý Nhà nước

Để quá trình hoàn thiện hệ thống đạt hiệu quả thực chất, cần tập trung vào các giải pháp mang tính hệ thống và dài hạn:

  • Hài hòa hóa toàn diện hệ thống: Cần triển khai một chương trình rà soát tổng thể và đồng bộ để giải quyết triệt để các mâu thuẫn giữa QCVN với QCVN, và quan trọng hơn là giữa QCVN và TCVN. Cần ưu tiên nguồn lực để cập nhật, xây dựng mới các TCVN nền tảng (về kết cấu, vật liệu, thi công) sao cho chúng tương thích và đồng bộ với triết lý kỹ thuật của các QCVN mới.

  • Cải cách quy trình soạn thảo và ban hành: Quy trình xây dựng QCVN cần được cải cách theo hướng tăng cường tính minh bạch và sự tham gia thực chất. Cần thiết lập các cơ chế bắt buộc để lấy ý kiến và phản biện từ các hiệp hội ngành nghề, các doanh nghiệp lớn, các viện nghiên cứu và các chuyên gia thực hành ngay từ giai đoạn dự thảo đầu tiên. Vai trò của các tổ chức này cần được nâng lên từ việc “góp ý” sang “tham gia thẩm định”.

  • Thúc đẩy và hướng dẫn xây dựng Quy chuẩn địa phương (QCĐP): Thay vì chỉ tập trung vào quy chuẩn quốc gia, Bộ Xây dựng cần ban hành các thông tư, hướng dẫn chi tiết về quy trình, nội dung và phạm vi cho việc xây dựng QCĐP. Điều này sẽ trao quyền và tạo cơ sở pháp lý vững chắc để các địa phương có thể giải quyết các vấn đề đặc thù về quy hoạch, kiến trúc, hạ tầng phù hợp với điều kiện riêng của mình, khắc phục tình trạng “một chiếc áo cho tất cả”. 

  • Xây dựng các tài liệu hướng dẫn và diễn giải đi kèm: Đối với các QCVN phức tạp như QCVN 06, việc ban hành các tài liệu hướng dẫn áp dụng, các ví dụ minh họa (checklist, sổ tay kỹ thuật) là cực kỳ cần thiết. Điều này giúp thống nhất cách hiểu và áp dụng quy chuẩn trên cả nước, giảm bớt sự tùy nghi trong diễn giải của các cơ quan quản lý địa phương.

5.4. Khuyến nghị cho Doanh nghiệp và các Chủ thể trong Ngành

Trong bối cảnh hệ thống pháp luật kỹ thuật còn nhiều biến động, các doanh nghiệp cần có chiến lược ứng phó chủ động để giảm thiểu rủi ro:

  • Nâng cao năng lực tuân thủ chủ động: Doanh nghiệp cần đầu tư xây dựng bộ phận pháp chế kỹ thuật hoặc sử dụng dịch vụ tư vấn chuyên sâu để cập nhật liên tục và chính xác các thay đổi trong hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn. Việc này cần được thực hiện ngay từ giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi và thiết kế cơ sở của dự án.

  • Chủ động quản lý rủi ro pháp lý: Khi phát hiện các điểm mâu thuẫn, không rõ ràng trong quy định, thay vì tự diễn giải một cách rủi ro, doanh nghiệp nên chủ động có văn bản gửi tới cơ quan chuyên môn về xây dựng (Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, Vụ Khoa học công nghệ và Môi trường – Bộ Xây dựng, hoặc Sở Xây dựng địa phương) để xin ý kiến hướng dẫn chính thức. Các văn bản trả lời này sẽ là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ doanh nghiệp.

  • Tăng cường vai trò và tiếng nói thông qua các Hiệp hội: Doanh nghiệp cần tích cực tham gia vào các hiệp hội ngành nghề (Tổng hội Xây dựng Việt Nam, Hiệp hội Bất động sản, Hiệp hội các nhà thầu xây dựng…). Thông qua các tổ chức này, tiếng nói và các vướng mắc từ thực tiễn của doanh nghiệp sẽ được tổng hợp và chuyển tải một cách có hệ thống và trọng lượng hơn tới các cơ quan hoạch định chính sách trong quá trình soạn thảo và sửa đổi các văn bản quy phạm pháp luật.